W każdym przypadku orzekania o rozwodzie, jeżeli małżonkowie posiadają wspólne dzieci, sąd rozstrzygnie o wykonywaniu nad nimi władzy rodzicielskiej oraz ponoszeniu kosztów ich utrzymania przez małżonków, po rozwodzie. Jest to obowiązek sądu, który nie może zaniechać rozstrzygnięcia w tej kwestii. Inaczej natomiast uregulowana jest kwestia wzajemnej alimentacji małżonków, po rozwiązaniu ich małżeństwa. Co do zasady bowiem, rozwiązanie małżeństwa znosi te obowiązki i strony przestaje łączyć jakakolwiek więź gospodarcza. Prawo dopuszcza jednak, w pewnych przypadkach, orzeczenie o alimentacji pomiędzy byłymi małżonkami. Są to jednak wypadki ściśle określone, a do tego ograniczone czasowo.

Głównym orzeczeniem rozwodowym jest rozwiązanie małżeństwa stron. W niektórych jednak sytuacjach prawo nakłada na sąd obowiązek orzeczenia także o innych kwestiach, jak np. o władzy rodzicielskiej, a czasami daje sądowi jedynie takie uprawnienia (np. orzeczenie o podziale majątku wspólnego małżonków). Ostatecznie wyrok o rozwiązaniu małżeństwa może przybrać postać orzeczenia niezwykle rozbudowanego, zawierającego wiele rozstrzygnięć cząstkowych, regulujących sytuację dotychczasowych współmałżonków. Orzeczenia te nie zawsze związane nawet ze złożeniem stosownego wniosku przez strony postępowania.

Majątek wspólny małżonków, zgodnie z definicją zawartą w art. 31 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powstaje, czy raczej zaczyna powstawać, z chwilą zawarcia małżeństwa. Obejmuje przedmioty nabyte przez małżonków w trakcie jego trwania oraz wynagrodzenie za pracę każdego z nich, dochody z majątku oraz środki zgromadzone na rachunku funduszu emerytalnego. Przepisy wymieniają jednak pewne przedmioty i prawa majątkowe, które nie stają się częścią majątku wspólnego, pomimo tego, że powstały lub zostały uzyskane w czasie małżeństwa.

Do zawarcia małżeństwa niezbędne jest jedynie złożenie zgodnych oświadczeń woli przez osoby pragnące wstąpić w związek formalny. Jednak, z uwagi na daleko idące skutki rozwodu, jedynym uprawnionym organem do rozwiązania małżeństwa jest sąd. Przyczyny dla których małżeństwo może zostać rozwiązane wymienione są w kodeksie rodzinnymi i opiekuńczym. Jednak nawet pomimo ich zaistnienia, prawo przewiduje również przypadku, kiedy sąd nie orzeknie rozwodu.

Każda osoba zawierając małżeństwo wnosi ze sobą do nowego związku poza uczuciami, również pewne składniki majątkowe. Czasem są to jedynie rzeczy osobiste, nie przedstawiające dużej wartości materialnej, czasami jednak, wnosi się do związku rzeczy cenne, nieruchomości, samochody, wartościowe meble. Wszyscy wiedzą, że po zawarciu małżeństwa, o ile nie zostaną zawarte umowy majątkowe (intercyza), cały majątek małżonków staje się wspólny. Rodzi się wówczas pytanie jaki będzie los praw, które posiadaliśmy już przed zawarciem związku, co stanie się z nimi na wypadek rozpadu małżeństwa, czy ewentualnego podziału majątku jeszcze w czasie jego trwania?

Każdemu z nas władza rodzicielska kojarzy się zawsze z rodzicami dziecka, nawet tymi, którzy nie mieszkają razem, nie sprawują więc jej wspólnie, jednocześnie i w identycznym zakresie. I słusznie, bo taki jest wzór poprawnych stosunków między rodzicami i dzieckiem. Prawo przewiduje jednak sytuacje, w których trzeba, bądź można, z uwagi na dobro małoletnich dzieci, dokonać ograniczenia tej władzy.

Każde dziecko chciałoby mieć rodziców, którzy zapewniliby mu możliwość wychowywania się w ciepłej i rodzinnej atmosferze. Niestety nie zawsze rodzice naturalni są w stanie podołać swoim obowiązkom, jakie mają w stosunku do swych dzieci. Dzieciom pozbawionym więc całkowicie lub częściowo opieki rodzicielskiej (ale nie władzy rodzicielskiej!) państwo zapewnia opiekę i wychowanie w rodzinie zastępczej. Rodzina zastępcza stanowi alternatywę dla domów dziecka, ma zapewnić maluchom jak najwięcej ciepła i uczuć, a więc w swym założeniu jak najbardziej odpowiadać rodzinie naturalnej.

Zawierając małżeństwo wierzymy, że znaleźliśmy osobę, z którą spędzimy całe życie. Niestety, nader często bieg czasu weryfikuje nasze plany. Pomiędzy małżonkami zaczyna się dziać na tyle źle, że trudno sobie wyobrazić, aby mogli nadal pozostawać w zawartym formalnie związku. Niejednokrotnie małżonkowie jeszcze przez rozwiązaniem małżeństwa znajdują sobie nowych partnerów i układają z nimi życie. Właśnie dla takich instytucji stworzona została w Polsce instytucja rozwodu. Rozwód może być w Polsce orzeczony jedynie przez sąd i wcale nie jest tak, że wystarczy oświadczenie małżonków, że nie chcą już żyć razem, aby sąd zgodził się na rozwiązanie ich związku.

Separacja małżonków istnieje w istocie tak długo jak samo małżeństwo. Nie zawsze jednak separacja była uregulowana przez prawo. Do 16.12.1999 r. separacja małżonków istniała wyłącznie w sferze faktów tzw. separacja faktyczna, która miała pewne skutki dla sytuacji małżeństwa jednak nie było możliwości dokonania formalnego aktu ustanawiającego separację. Od wskazanej daty, na skutek nowelizacji kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, z powodu nasilających się głosów społeczeństwa i chęci zapewnienia alternatywy rozwodu dla osób, którym światopogląd nie pozwalał na orzekanie rozwodu, występuje możliwość żądania orzeczenia separacji.

Po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, powstaje pewna - nadal wspólna - masa majątkowa, której współwłaścicielami, w częściach ułamkowych, są małżonkowie, lub byli małżonkowie.
Tak jak w przypadku każdej innej współwłasności, prawo przewiduje możliwość jej ustania i dokonania tym samym jej podziału. Istnieją dwa zasadnicze sposoby dokonania podziału majątku wspólnego ? podział umowny, dokonany na podstawie umowy zawartej pomiędzy stronami, oraz podział sądowy, dokonany mocą orzeczenia sądu, bądź w wyroku orzekającym rozwód, bądź w postanowieniu o podziale majątku. Różnicą pomiędzy tymi sposobami jest zgodna wola obu stron, która zawsze występuje w przypadku zawarcia umowy, a której brak jest zwykle powodem zwrócenia się o dokonania podziału do sądu.

Małżeństwo może ustać na kilka sposobów. Stanie się tak na skutek śmierci jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu, a także jego unieważnienia. Jedynym organem, który może o tym orzec, jest podobnie jak w przypadku sąd. Jednak skutek w postaci ustania małżeństwa jest w zasadzie jedyną zbieżnością, bowiem zarówno przesłanki jak i skutki orzeczenia o rozwodzie i o unieważnieniu małżeństwa, są bardzo daleko idące. Jeżeli bowiem orzeczono o unieważnieniu małżeństwa, jest ono traktowane tak, jakby nigdy nie istniało. Wszystkie jego skutki zostają zniesione z mocą wsteczną, następuje powrót do stanu takiego, jak przed jego zawarciem.

Obowiązek alimentacyjny to konieczność dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Skomplikowanie brzmiąca definicja prawna alimentów powoduje, że rodzice decydujący się na złożenie do sądu pozwu o alimenty mają kłopoty z właściwym określeniem wysokości żądanych kwot. Dla określenia ich prawidłowej wysokości należy zważyć i przedstawić w pozwie dwie kwestie: usprawiedliwione potrzeby małoletniego i możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego.

Jedyną ustawową przesłanką rozwiązania małżeństwa przez sąd, czyli rozwodu, jest trwały i zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Wiadomo jednak, że nic nie dzieje się samo. U podłoża rozkładu pożycia małżeńskiego mogą leżeć różne powody, jednak nader często jest to zdrada małżeńska. Naruszenie ustawowej zasady wierności małżeńskiej prowadzi do utraty zaufania partnera, ustania pożycia fizycznego pomiędzy małżonkami, częstych kłótni, a w konsekwencji niemożności prowadzenia dalszego wspólnego życia. Czasami o zdradzie małżonek zdradzany dowiaduje się dopiero, gdy niewierny partner sam mu o tym powie, informując o nowym związku i domagając się rozwodu. Wtedy szanse na uratowanie małżeństwa są już naprawdę niewielkie.

Zgodnie z art.31 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków (wspólność ustawowa) lub przez jednego z nich (majątek wspólny).

Zgodnie z treścią art. 128 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego obowiązek alimentacyjny jest to "obowiązek dostarczania środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania" osobie, która nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie lub znajduje się w niedostatku. Pojęcia te obejmują wszystko to, co jest potrzebne do zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb uprawnionych a więc m.in. jedzenie, ubranie, lekarstwa, opiekę medyczną czy dach nad głową, ale również zaspokajanie potrzeb duchowych, kulturalnych, czy naukowych.