Unieważnienie małżeństwa

Małżeństwo może ustać na kilka sposobów. Stanie się tak na skutek śmierci jednego z małżonków, orzeczenia rozwodu, a także jego unieważnienia. Jedynym organem, który może o tym orzec, jest podobnie jak w przypadku sąd. Jednak skutek w postaci ustania małżeństwa jest w zasadzie jedyną zbieżnością, bowiem zarówno przesłanki jak i skutki orzeczenia o rozwodzie i o unieważnieniu małżeństwa, są bardzo daleko idące. Jeżeli bowiem orzeczono o unieważnieniu małżeństwa, jest ono traktowane tak, jakby nigdy nie istniało. Wszystkie jego skutki zostają zniesione z mocą wsteczną, następuje powrót do stanu takiego, jak przed jego zawarciem.

Podstawy unieważnienia małżeństwa

Przesłanki które spowodują unieważnienie zawartego związku małżeńskiego wymienione są w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym. Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, małżeństwo jest nieważne gdy:

1. zawarł je mężczyzna, który nie ukończył lat 18, lub kobieta, która nie ukończyła lat 16, albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat 16, a przed skończeniem 18. Nie można jednak żądać unieważnienia z tego powodu, jeżeli do czasu wytoczenia powództwa małżonek ten wiek osiągnął, lub kobieta zaszła w ciążę;

2. jedno z małżonków pozostaje we wcześniej zawartym małżeństwie (bigamia);

3. jedno z małżonków przed zawarciem małżeństwa został przez sąd całkowicie ubezwłasnowolniony;

4. jedno z małżonków jest dotknięta chorobą psychiczną albo niedorozwojem umysłowym. Jeżeli jednak stan zdrowia lub umysłu takiej osoby nie zagraża małżeństwu ani zdrowiu przyszłego potomstwa i jeżeli osoba ta nie została ubezwłasnowolniona całkowicie, sąd może jej zezwolić na zawarcie małżeństwa;

5. pomiędzy małżonkami istnieje stosunek pokrewieństwa w linii prostej, lub w linii bocznej (rodzeństwo, w tym przyrodnie i pozamałżeńskie), albo powinowactwa w linii prostej;

6. pomiędzy małżonkami istnieje stosunek przysposobienia. Nie mogą zawrzeć ze sobą małżeństwa przysposabiający i przysposobiony (ojciec adopcyjny i adoptowana córka);

7. oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński złożyła osoba, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli, pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony, pod wpływem bezprawnej groźby.

Skutki unieważnienia małżeństwa

W wyroku unieważniającym małżeństwo sąd orzeka, który z małżonków działał w złej wierze, czyli, który z nich wiedział o przeszkodzie do zawarcia małżeństwa w chwili jego zawierania. Podobnie, jak w przypadku winy w wyroku rozwodowym, sąd może orzec, że żadne z małżonków nie działało w złej wierze (np. w przypadku gdy małżonkowie nie wiedzieli że są rodzeństwem, ponieważ oboje byli adoptowani we wczesnym wieku, bądź osoba chora psychicznie nie wiedziała o swojej chorobie, ponieważ do dnia zawarcia małżeństwa nie została ona zdiagnozowana). Zła wiara może również oczywiście istnieć również po obu stronach.

Z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia o unieważnieniu małżeństwa, jest ono traktowane tak, jakby nigdy nie istniało. Małżonkowie mogą zawierać ponowne związki małżeńskie, w tym, wyznaniowe, ten kto zmienił nazwisko na nazwisko małżonka, automatycznie powraca do nazwiska używanego przed ślubem.

Z uwagi na interes dzieci pochodzących z unieważnionego małżeństwa, skutki unieważnienia w tym zakresie nie powstają z mocą wsteczną, dzieci zachowują status dzieci małżeńskich. W zakresie władzy rodzicielskiej i zobowiązań alimentacyjnych, wyrok unieważniający małżeństwo musi zawierać rozstrzygnięcia analogiczne jak wyrok rozwodowy.

Podobnie w stosunku do majątku zgromadzonego w czasie trwania takiego małżeństwa, skutki wyroku unieważnionego następują dopiero z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia.

PAMIĘTAJ!

Przypadki orzeczenia unieważnienia małżeństwa są ściśle wymienione w przepisach i żadne inne nie mogą spowodować wydania takiego orzeczenia. Najważniejszą różnicą ustania małżeństwa w wyniku unieważnienia i w wyniku rozwiązania przez sąd jest fakt, że małżeństwo unieważnione traktuje się w zasadzie tak, jakby nigdy nie było zawarte, tzn. małżonkowie powracają do stanu cywilnego jaki mieli przed jego zawarciem. Powództwo o unieważnienie małżeństwa jednak zdecydowanie odróżnić od powództwa o ustalenie nieistnienie małżeństwa, w tym bowiem przypadku należy przyjąć, że związek nigdy nie został formalnie zawarty. Powództwo o unieważnienie małżeństwa oraz o ustalenie nieistnienia małżeństwa, w przeciwieństwie do powództwa o rozwód, może wytoczyć także prokurator.

Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59, ze zm.)